اسباب بازی ایرانی؛ چشم انداز جهانی/ آمارهای اشتباه آسیب می‌زند

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب _ زینب رازدشت: نمایشگاه و بازار فروش اسباب‌بازیِ هشتمین جشنواره ملی اسباب‌بازی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با همکاری انجمن تولیدکنندگان اسباب‌بازی ایران از چهارشنبه ۲۷ دی آغاز شده و تا شنبه ۷ بهمن ادامه دارد.

در این‌نمایشگاه بیش از ۱۲۰ تولید کننده صنعت اسباب‌بازی، ۱۶۰۰ کالای ایرانی را عرضه کرده‌اند. خانواده‌ها می‌توانند در این نمایشگاه با تولیدکنندگان ارتباط مستقیم داشته باشند و در عین حال فروشندگان و تولیدکنندگان ضمن معرفی محصولات خود خانواده‌ها را برای خرید مناسب راهنمایی کنند.

محصولات این نمایشگاه شامل بازی‌های حرکتی، شناختی، چوبی، پلاستیکی و بازی‌های رومیزی و… مناسب گروه‌های سنی از نوزاد تا بزرگسال است. برپایی نمایشگاه ترویج بازی، برگزاری نشست‌های تخصصی با موضوع اسباب‌بازی و قدردانی از پیشکسوتان و فعالان اسباب‌بازی، از جمله برنامه‌های هشتمین جشنواره ملی اسباب‌بازی به شمار می‌رود. به مناسبت برگزاری هشتمین نمایشگاه اسباب بازی گفت‌وگویی با امیر بهادری‌فرد دبیر نمایشگاه و عضو هیأت مدیره انجمن تولیدکنندگان اسباب بازی داشتیم.

مشروح این‌گفت‌وگو در ادامه می‌آید.

* آقای بهادری‌فرد نمایشگاه و بازار فروش اسباب‌بازیِ هشتمین جشنواره ملی اسباب‌بازی با چه هدفی و با چه تعداد تولیدکننده و ویژند برپا شده؟

هدف‌مان از برگزاری این‌رویداد این است که تولیدات داخل کشور را در معرض دید مخاطبان قرار دهیم. همچنین حضور تولیدکنندگان ایرانی در نمایشگاه ارزشمند است تا به صورت مستقیم با مخاطبان‌شان در ارتباط باشند. یکی از رسالت‌های انجمن تولیدکنندگان اسباب بازی، بازارسازی برای تولیدکننده و تولیدات داخلی است.

بر اساس آخرین آمار بیش از ۱۲۰ ویژند ایرانی به‌صورت مستقیم یا با معرفی نماینده‌های‌شان در این دوره از نمایشگاه حضور دارند. بیش از هزار و ۸۰۰ عنوان هم تنوع کالایی داریم که تقریباً برای تمام ذائقه‌های کودک ایرانی در حوزه‌های مختلف از جمله عروسک، بازی‌های فکری، اسباب بازی‌های حرکتی، بازی‌های علمی و آموزشی است.

می‌توانم ادعا کنم که تولیدکنندگان ایرانی در خاورمیانه یک قطب تولیدکننده اسباب بازی هستند. رقیب ما فقط کشور ترکیه است. حالا شما بروید روند سیاست گذاری ترکیه را مرور کنید و متوجه تفاوت‌ها می‌شوید یکی از ویژگی‌های اسباب بازی تنوع مواد اولیه است که در اسباب بازی چوبی، اسباب بازی پلاستیکی، اسباب بازی فومی، اسباب بازی کاغذی، اسباب بازی فلزی و اسباب بازی الکترونیکی وجود دارد. ماهیت صنعت اسباب بازی همین موضوع است که مواد اولیه متنوعی دارد.

صنعت اسباب بازی دارای تنوع مخاطب است؛ به این‌معنا که هر یک از گروه‌های سنی همچون زیر یک سال، زیر سه سال و زیر پنج سال نیازهای خاص خودشان را دارند و اسباب بازی که ویژه کودک پنج ساله است، قطعاً مطابق با نیازهای کودک زیر یکسال نیست. بنابراین ماهیت صنعت اسباب بازی یک ماهیت متنوعی است.

در انجمن تولیدکنندگان صنعت اسباب بازی این ادبیات را داریم که صنعت اسباب بازی صنعت متنوعی بوده و پوشش همه ابعاد آن و پاسخگویی به نیاز همه گروه‌های سنی به واسطه تولیدات داخلی کار بسیار سختی است. تولیدکنندگان داخلی کار بسیار سختی دارند، زیرا باید با توجه به همه محدودیت‌ها، نیازهای تمامی گروه‌های سنی را پوشش دهند.

* هشتمین دوره جشنواره اسباب بازی تفاوتی با دوره‌های پیش از خود دارد؟

دوره چهارم و پنجم جشنواره اسباب بازی در تعامل انجمن تولیدکنندگان اسباب بازی با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد. در این دو دوره یک نمایشگاه تخصصی اسباب بازی را برگزار کردیم و در حاشیه این نمایشگاه فضای B To B ایجاد شد. حتی پس از نمایشگاه پنجم توانستیم یک نمایشگاه تخصصی به نام توییکس را از دل آن دو دوره خارج کنیم و یک‌هویت مجزا به آن بدهیم. در نهایت طی دو سال در خرداد ماه نمایشگاه توییکس را برگزار کردیم و دوره سوم آن خرداد سال آینده برگزار می‌شود.

در چنین نمایشگاه‌هایی می‌توان به عرضه مستقیم تولیدات ایرانی در صنعت اسباب بازی پرداخت. درواقع تولیدکنندگان به صورت مستقیم با مخاطبانشان روبرو می‌شوند تا از نزدیک در جریان نیازهای آنان قرار بگیرند. به هرحال هر تولیدکننده‌ای باید با نیازهای مخاطبانش آشنا باشد و بداند آنچه که تولید می‌کند تا چه اندازه در راستای نیازهای آنهاست.

همچنین یکی از اتفاق‌های مناسب در جشنواره‌ها ایجاد بازار برای تولیدکنندگان داخلی است. ما این موضوع را در هشتمین نمایشگاه اسباب بازی مورد توجه بسیار قرار دادیم و بازارسازی در جشنواره بسیار پررنگ‌تر از دوره‌های دیگر است. به لحاظ تنوع کالایی و حضور ویژندها شاهد رشد ۵۰ درصدی بودیم. حداقل این رشد نسبت به دوره چهارم و پنجم نمایشگاه است.

دوره ششم جشنواره اسباب بازی به دلیل شیوع ویروس کرونا به صورت آنلاین برگزار شد و چندان نمی‌توان مقایسه خاصی روی آن قرار داد. به هرحال برگزاری جشنواره‌های آنلاین از شاخص‌های متفاوتی برخوردار است و چندان نمی‌توان آن را با نمایشگاه‌های حضوری مقایسه کرد. در نهایت معتقدیم نمایشگاه هشتم اسباب بازی به نسبت دوره‌های دیگر رشد بسیار مناسبی داشته است.

* استقبال مردم از نمایشگاه چطور بود؟

راستش خوب. البته از آنجا که نمایشگاه هشتم در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار می‌شود، قطعاً این موضوع بر افزایش تعداد مخاطبان و بازدیدکنندگان تأثیر مضاعفی دارد. فضای خود کانون پرورش فکری برای مردم دارای حس خوبی است و هر زمان کانون وارد یک موضوع فرهنگی و هنری می‌شود، مردم حس اعتماد دارند. قطعاً نمی‌توان این موضوع را نادیده گرفت. تلفیق این موضوعات مبنی بر محل برگزاری و رشد کیفیت تولیدات صنعت اسباب بازی سبب می‌شود تا شاهد یک خروجی مناسبی از نمایشگاه هشتم صنعت اسباب بازی باشیم.

البته در حاشیه نمایشگاه با مخاطبان در حال تعامل هستیم و مردم از وضعیت تولیدات اسباب بازی بسیار راضی هستند. خوشبختانه تا کنون هیچ واکنش منفی توسط مخاطبان و بازدیدکنندگان نداشتیم. این رضایت دو طرفه بازدیدکنندگان و تولیدکنندگان حس خوبی را برای ما ایجاد می‌کند و از این موضوع بسیار خرسندیم.

* چشم اندازه خودتان برای آینده جشنواره اسباب بازی چیست؟ همین‌طور صنعت اسباب‌بازی!

در انجمن تولیدکنندگان صنعت اسباب بازی علاقه‌مندیم تا همکاری‌مان را با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بیشتر کنیم و در طول سال بتوانیم مشابه این جشنواره را در شهرهای مختلف کشور برگزار کنیم. همچنین در برنامه‌ریزی‌های بلند مدت بتوانیم یک روز تاریخی را به نام تاریخ اسباب بازی در ذهن مردم و تولیدکنندگان داخلی صنعت اسباب بازی بگذاریم. از آن طرف در حاشیه جشنواره اسباب بازی بتوانیم نشست‌های بسیار تخصصی برگزار کنیم. البته در این سال‌ها نشست‌های تخصصی برگزار می‌شود اما باید سعی کنیم به نشست‌های کاربردی با تخصص بسیار بیاندیشیم و آن را در نمایشگاه‌ها برگزار کنیم.

تولیدکنندگان بخش خصوصی صنعت اسباب بازی در ۱۰ سال گذشته رشد خوبی را کسب کرده‌اند. زمانی که شما وضعیت فعلی صنعت را به لحاظ کیفیت و تنوع تولید با ۱۰ سال گذشته مقایسه می‌کنید، متوجه این رشد می‌شوید.

تولیدکننده ایرانی برای زنده ماندن به راه‌های دیگری فکر می‌کند و قطعاً نقشه تولیدکنندگان ورود به بازارهای منطقه‌ای است. این کار سختی است و نیازمند حمایت‌های ویژه هستم ما در صنعت اسباب بازی راه طولانی پیش رو داریم. صنعت اسباب بازی یک صنعت رو به رشد در جهان است برخلاف اینکه فکر می‌کنیم با توجه به فضای آنلاین و فضای مجازی و اسباب بازی و بازی‌های نوپدید قدری رغبت مردم به اسباب بازی کمتر شده اما در واقعیت و بر اساس آمار منتشره این اتفاق نیفتاده است. صنعت اسباب بازی در سال‌های گذشته در سطح دنیا رشد داشته و ما به عنوان کشوری که بخش خصوصی آن در صنعت اسباب بازی ورود کرده با سرمایه گذاری اندک در این حوزه خوش درخشیده است. همه این مسائل سبب می‌شود تا چشم‌انداز صنعت اسباب بازی را برای ایران مثبت بدانیم. البته یک سری از تصمیم‌گیری‌های مسؤولان فرهنگی قدری به این صنعت آسیب وارد می‌کنند.

* از کدام تصمیم گیری‌ها صحبت می‌کنید؟ کدام یک از اقدامات مسؤولان به این صنعت آسیب وارد کرده است؟

متأسفانه یک سری تصمیم‌های غلط که توسط مسؤولان فرهنگی گرفته می‌شود و نمونه بارزشان واردات اسباب بازی است. به‌نظرم مسؤولان فرهنگی باید در حوزه قاچاق اسباب بازی از نخبگان این صنعت کمک بگیرند و مسأله را با کمک آنها به نوعی حل کنند. این امر می‌تواند به صنعت داخلی کمک شایانی داشته باشد.

تولیدات داخلی در صنعت اسباب بازی بر اساس ذائقه کودک ایرانی طراحی می‌شود و حوزه اسباب بازی صرفاً یک صنعت نیست. ما با صنعتی روبرو هستیم که محتوای فرهنگی دارد. اسباب بازی یک کالای هویتی است. یک کودک پیش از خواندن و نوشتن قطعاً با اسباب بازی، سرگرم می‌شود و همین امر می‌تواند در شد کودک تأثیرگذار باشد. مسئولان فرهنگی باید به این نکته توجه کنند که تولیدکننده صنعت اسباب بازی، دغدغه فرهنگ را دارد و صرف این موضوع نیست که کار اقتصادی انجام می‌دهد. به نظر می‌رسد باید میان تولیدکنندگان بخش خصوصی و تصمیم گیران و سیاست گذاران بخش دولتی تعاملی ایجاد شود. با تمام این تفاسیر چشم انداز مثبتی را برای صنعت اسباب بازی می‌بینم.

* امروز شاهد آمار فاجعه باری از قاچاق اسباب بازی هستیم …

بله. مسأله قاچاق یک مسأله پیچیده است و چندین دستگاه باید به آن ورود کنند. اما آن‌چیزی که ما در انجمن تولیدکنندگان صنعت اسباب بازی به آن باور داریم، این است که در کشور شاهد مشکلات عدیده‌ای در صنعت اسباب بازی هستیم یعنی متأسفانه آمار درستی در صنعت اسباب بازی وجود ندارد. ما در انجمن تولیدکنندگان منتقد آمارهای این صنعت هستیم. تا زمانی که آمارها درست نشوند، سیاست‌گذاری‌ها بر اساس آمارهای غلط بوده و در نهایت نتایج درستی استخراج نمی‌شود. این موضوع مبنی بر اینکه چه کالایی از نظر مسئولان اسباب بازی به حساب می‌آید که در نهایت بتوان گفت که آن قاچاق می‌شود یا خیر، نکته بسیار مهمی است.

برای مثال کنسول‌های بازی ردیف جدایی ندارند در عین حال که قاچاق می‌شود. این کنسول‌ها را در ذیل اسباب بازی طبقه بندی می‌کنند. در صنعت اسباب بازی تعاریف ما قدری با سیاست گذارانی که در این صنعت حضور دارند، متفاوت است. ما ابتدا باید تعاریف را مشخص کنیم و پس آن در خصوص ابعاد دیگرش به بحث بپردازیم.

پلی‌استیشن، کنسول‌ها در ردیف اسباب بازی قرار می‌گیرند در حالی که اینها در تعاریف ما برای صنعت اسباب بازی جایی ندارند. قدری مسئولان و سیاست گذاران فرهنگی باید روی این موضوع کار کنند و در کنار آن از نظرات بخش خصوصی جویا شوند. همانطور که گفتم صنعت اسباب بازی بسیار متنوع است. مسئولان و سیاست‌گذاران می‌توانند از انجمن تولیدکنندگان صنعت اسباب بازی و فعالان این حوزه مشاوره‌های تخصصی را دریافت کنند. سیاست‌گذاران باید با آغوش باز از این مشاوره‌ها استقبال کنند.

متأسفانه آمار قاچاق در صنعت اسباب بازی بسیار بالاست و از آن سمت آمار واردات رسمی همه ساله توسط گمرک اعلام می‌شود. این کم اظهاری‌ها توسط مسئولان قدری جای بحث دارد. از آن سمت موضوع تعرفه گمرک در صنعت اسباب بازی دارای مشکلاتی است که به دنبال راهکاری جدی برای حل این موضوع هستیم. همه اینها چالش‌هایی است که با آن مواجهیم. امیدواریم بتوانیم با تمام تعاملاتی که با مسئولان داریم، به این صنعت سروسامان دهیم.

* به‌نظرتان برگزاری چنین جشنواره‌هایی می‌تواند سبب افزایش آگاهی در میان مخاطبان و مسؤولان شود؟

موضوع بازارسازی در جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها بسیار جدی است و نقش مهمی را ایفا می‌کند. ما نمی‌توانیم محصولی را برای دل خودمان تولید کنیم. باید محصولی که تولید می‌شود، مورد نیاز و علاقه مخاطب باشد. این جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها فرصتی به ما می‌دهد تا از نزدیک در جریان وضعیت تولیدات‌مان و بازتاب نظرات مخاطبان‌مان باشیم.

همچنین نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های اسباب بازی توان تولیدکنندگان ایرانی را نشان می‌دهد و به خانواده‌های ایرانی می‌گوید شاید نتوانیم همه نیازهای کودکان‌تان را مرتفع کنیم اما می‌توانیم به تأمین بیشترین نیازهای کودکان‌تان با قیمت و کیفیت مناسب بپردازیم. ما به هیچ وجه مخالف ممنوعیت واردات نیستیم. نمایشگاه‌ها به نوعی بستری برای نمایش ظرفیت و توان ایرانی است. از آن سمت موضوع رقابت میان تولیدکنندگان مطرح می‌شود.

در نمایشگاهی اگر محصولی کمتر به فروش می‌رود، تولیدکننده باید موضوع را آسیب شناسی کند که اصل موضوع چه مواردی است. برگزاری این نمایشگاه‌ها و جشنواره‌ها سبب پیشرفت تولیدکننده و به نفع مصرف کننده است. این حق مصرف کننده است که محصولی را با کمترین قیمت و با بالاترین کیفیت دریافت کند. تولیدکننده باید تولیداتش را با استاندارد نظر مخاطبش به سرانجام برساند. در برخی از حوزه‌های صنعت اسباب بازی شاهد رقابت جدی هستیم. هر ساله کیفیت این محصولات بالا می‌رود. حتی اگر برچسب برخی از اسباب بازی‌ها را حذف کنید، کسی متوجه نمی‌شود که این محصول ایرانی است. به قدری محصولات اسباب بازی ایرانی با کیفیت تولید می‌شود.

در نهایت اینکه ما باید بتوانیم در این نمایشگاه‌های اسباب بازی توانمندی‌هایمان را نشان دهیم و با رقابت سالم به افزایش کیفیت محصولات‌مان بپردازیم. همچنین قیمت را باید تا جایی که امکانش وجود دارد، پایین بیاوریم. همه اینها از اهداف جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های اسباب بازی به شمار می‌رود.

* قیمت‌های اسباب بازی ایرانی به نسبت اسباب بازی‌های خارجی و حتی اسباب بازی قاچاق بالاتر است. این‌مساله دلیل خاصی دارد؟

به بحث فنی آن مربوط می‌شود اما مهم‌ترین مسأله این است که حجم تولیدتان قیمت را تعیین می‌کند. همچنین شناسنامه دار بودن محصول سبب افزایش قیمت می‌شود. تصور کنید اسباب بازی که اغلب در سطح شهر و روی زمین بدون برچسب شرکت معتبری به فروش می‌رسد، آیا کیفیتش همچون یک اسباب بازی شناسنامه دار است؟ قطعاً اینچنین نیست. شناسنامه دار بودن یک اسباب بازی بسیار مهم است و خانواده‌ها باید به این موضوع توجه کنند که اسباب بازی را از کجا و از چه ویژندی خریداری می‌کنند.

همچنین حجم مارکت کوچک است. ما یک سرانه مصرف و یک مقیاس و شاخص مشخصی داریم مبنی بر اینکه اسباب بازی تا چه اندازه نیازهای حیاتی مردم کشورمان محسوب می‌شود؟ این شاخص در کشورمان بسیار پایین است و روز به روز این سرانه کاهش می‌یابد. بنابراین شما شاهد مارکتی هستید که تنوع زیاد اما تعداد مخاطب پایین است. در نهایت شاهد افزایش قیمت در این صنعت می‌شویم.

با این اوصاف یا باید در واردات را به کشور باز کرد و تولیدکننده‌ای که با محدودیت‌های بسیار طی ده سال توانسته رشد کند، حالا باید با تولیدکننده خارجی رقابت کند. یا اینکه تولیدکننده ایرانی مورد حمایت قرار بگیرد و تنها کالاهایی وارد کشور شود که مشابه داخلی نداشته باشد. یعنی جلوی کالایی به کشور گرفته شود که مشابه داخلی وجود دارد. از آن طرف به مرور شاهد کاهش درصدهای گمرکی باشیم تا در نهایت بتوانیم وارد رقابت جدی تری شویم. این موضوعات باید هرچه سریع‌تر انجام شود تا بتوانیم روی آن تمرکز کنیم. سیاست گذار فرهنگی کشور باید به این موضوعات فکر کند.

تولیدکنندگان بخش خصوصی صنعت اسباب بازی در ۱۰ سال گذشته یک رشد خوبی را کسب کرده‌اند. زمانی که شما وضعیت فعلی صنعت را به لحاظ کیفیت و تنوع تولید با ۱۰ سال گذشته مقایسه می‌کنید، متوجه این رشد می‌شوید ما دنبال این نیستیم که همچون برخی از صنایع انحصاری باشیم. شاید انحصار برای پنج سال آینده خوب باشد اما این انحصار سبب می‌شود که در چند سال آینده کیفیت‌ها کاهش یابد و در نهایت شاهد افزایش قیمت‌ها باشیم. در این شرایط تولیدکننده ایرانی هیچگاه به نوآوری فکر نمی‌کند. ما به دنبال این اتفاقات نیستیم.

می‌توانم ادعا کنم که تولیدکنندگان ایرانی در خاورمیانه یک قطب تولیدکننده اسباب بازی هستند. رقیب ما فقط کشور ترکیه است. حالا شما بروید روند سیاست گذاری ترکیه را مرور کنید و متوجه تفاوت‌ها می‌شوید. از طرفی چین به دنبال قبضه کردن همه بازارهای جهانی است. چنین مدیریت می‌کند تا صنعت اسباب بازی در خاورمیانه را به اختیار بگیرد.

ما تولیدکنندگان ایرانی تا چه اندازه توان صادراتی داریم؟ منظور من از بعد فنی نیست بلکه از بعد مالی، تراکنش‌های مالی و ارتباطات جهانی است. ما تا چه اندازه به بازارهای جهانی متصل هستیم؟ در پاسخ باید گفت که هیچ. ما با هیچ کشور اروپایی به لحاظ سیاست‌های مختلف در ارتباط نیستیم. البته تحریم‌ها و عدم مراودات مالی سبب می‌شود که نتوانیم به بازارهای جهانی متصل شویم. همه این موضوعات تأثیرگذار هستند.

البته بسیاری از تولیدکنندگان به شدت تلاش می‌کنند و در سطح بین‌الملل حضور جدی دارند. ما به کشورهای مختلفی همچون روسیه، عراق و ترکیه صادرات داریم و هم اکنون در سه سال گذشته تمرکز بسیاری برای انجام فعالیت در سطح بین‌الملل داریم.

* پس تولیدکنندگان ایرانی علاقه بسیاری به صادرات تولیدات خود دارند اما...

بله تولیدکنندگان ایرانی علاقه‌مند هستند تولیدات‌شان را صادر کنند. ما در انجمن تولیدکنندگان صنعت اسباب بازی نظرسنجی را میان تولیدکنندگان انجام دادیم مبنی بر اینکه استراتژیتان بین ۱۲ تا ۲۴ ماه آینده چیست؟ نزدیک به ۵۰ درصد تولیدکنندگان اعلام کردند که استراتژی ما بازاریابی صادراتی است. بله این یک واقعیت است که تولیدکنندگان ایرانی با توجه به حجم مارکت و کاهش جدی قدرت خرید مردم علاقه‌مند به این موضوع هستند.

این‌ها واقعیات است که تولیدکننده ایرانی برای زنده ماندن به راه‌های دیگری فکر می‌کند و قطعاً نقشه تولیدکنندگان ورود به بازارهای منطقه‌ای است. این کار سختی است و نیازمند حمایت‌های ویژه هستم. موضوع صادرات موضوع مهم و بسیار سخت است که بدون حمایت کار سخت می‌شود. در این فضا آنقدر محدودیت وجود دارد که کار را به شدت سخت می‌کند. برای مثال حضور در نمایشگاه خارجی آنقدر باید دوندگی کنیم تا بتوانیم از دولت یارانه‌ای دریافت کنیم. با تمام این سختی‌ها و محدودیت‌های موجود، بخش خصوصی با کمترین حمایت طی ده سال گذشته رشد چشمگیری را در این صنعت کرده است.

این رشد را حتی می‌توانید از فعالان و ناظران صنعت اسباب‌بازی جویا شوید که بخش خصوصی چه پیشرفت و رشد قابل توجهی در صنعت اسباب بازی داشته است. مطمئنم تولیدکننده ایرانی در قالب بخش خصوصی به بازارهای جهانی ورود می‌کند و در چند سال آینده موفق می‌شود. چشم‌انداز روشنی را بر این صنعت دارم.